Olza łączy

Solidarność PL-CZ-SL

Mirosława Pindór

Oddział Regionalny SPCzS promotorem procesów integracyjnych w Cieszyńskiem

Wśród powołanych na I Walnym Zjeździe Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej (Wrocław, luty 1992) sześciu Oddziałów Regionalnych znalazł się również Oddział Regionalny Bielsko-Cieszyn. Na rzecznika Oddziału desygnowano Andrzeja Grajewskiego, zastępcą został Marian Dembiniok (w czerwcu 1998 roku objął funkcję rzecznika). Jerzy Kronhold – członek nowo powołanego Oddziału – wszedł w skład wybranej na Walnym Zjeździe Rady Rzeczników. Znacznie wcześniej, bo od 1 listopada 1991 roku, działało w Cieszynie Biuro Fundacji SPCz, przemianowane po wrocławskim Walnym Zjeździe na Placówkę Fundacji SPCzS.

Swą działalność na Śląsku Cieszyńskim Solidarność Polsko-Czechosłowacka rozpoczęła jednakże – w sposób nieformalny – już w 1989 roku, inicjując od maja do października protesty ekologiczne oraz manifestację o wydźwięku politycznym.

Rynek w Cieszynie podczas manifestacji przeciwko budowie koksowni w Stonawie;

Foto Karol Franek

19 maja Koło nr 5 Macierzy Ziemi Cieszyńskiej złożone w dużej mierze z członków Solidarności Polsko-Czechosłowackiej zorganizowało „wielką majówkę protestacyjną” skierowaną przeciwko budowie kombinatu koksowniczego w Stonawie na Zaolziańskim Śląsku. Podczas wielotysięcznego wiecu padły słowa o konieczności wspólnotowego polsko-czeskiego kształtowania oblicza nad- i zaolziańskiej ziemi oraz przyjęta została rezolucja, zawierająca kategoryczne żądania nie tylko przerwania budowy koksowni, ale także zaprzestania dewastacji środowiska naturalnego czeskiej części pasma Beskidów. 5 października członkowie Solidarności Polsko-Czechosłowackiej ponownie zorganizowali w Cieszynie marsz protestacyjny jako odpowiedź na łamanie przez władze czeskie międzynarodowych konwencji i kontynuację budowy koksowni. Mająca mieć identyczny przebieg manifestacja w Czeskim Cieszynie została odwołana. Pierwszą wspólną, obustronną manifestację ekologiczną zorganizowano już w nowej rzeczywistości politycznej 27 kwietnia 1990 roku. Wtedy dopiero Stonawa przestała być wyłącznie sprawą działaczy SPCz i mieszkańców polskiej części Śląska Cieszyńskiego oraz czeskich opozycjonistów. Manifestacje zorganizowane przez Komitet Obywatelski w Cieszynie, Solidarność Polsko-Czechosłowacką i karwińskie „Ekoforum” przebiegały jednocześnie w Cieszynie, Czeskim Cieszynie, Karwinie i Hawierzowie. Protesty ekologiczne odniosły zamierzony skutek – 15 listopada 1990 roku rząd CSRF podjął decyzję o wycofaniu się z budowy spornej koksowni.

Rynek w Cieszynie – przemawia Janusz Okrzesik;

Foto: Karol Franek

Pomiędzy manifestacjami ekologicznymi sytuuje się manifestacja o wyraźnym charakterze politycznym, tzw. „manifestacja ekspiacyjna”, zorganizowana 21 sierpnia przez Koło nr 5 Macierzy Ziemi Cieszyńskiej (de facto przez zasilających Koło członków SPCz) w rocznicę niechlubnej dla Polaków inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Zgromadzonym na cieszyńskim Rynku odczytano treść telegramów skierowanych do Václava Havla i kardynała Františka Tomaška oraz telegram wystosowany do uczestników manifestacji przez Wspólnotę im. Ryszarda Siwca i Jana Palacha. Po raz pierwszy jawnie i gromadnie mieszkańcy Cieszyna wespół z przybyłymi nad Olzę członkami Klubu Parlamentarnego (m.in. Józefą Hennelową, Jackiem Kuroniem, Karolem Modzelewskim, Krzysztofem Kozłowskim i Janem Marią Rokitą) uczcili pamięć Czechów i Słowaków, którzy zginęli 21 lat wcześniej.

Rynek w Cieszynie - przemawia Jacek Kuroń;
Foto: Karol Franek

Ostatnią manifestację Regionalny Oddział SPCzS zorganizował w marcu 1997 roku. Pod hasłem „Nie dla żelaznej kurtyny” protestowano gromadnie przeciwko podwyższaniu opłat za zieloną kartę.

Wartością nie do przecenienia jest fakt, iż pierwsze manifestacje organizowane w sposób nieformalny przez cieszyńską opcję Solidarności Polsko-Czechosłowackiej zespoliły w warunkach państwa socjalistycznego polską i czeską społeczność regionów przygranicznych, by w konsekwencji doprowadzić do jawnych wspólnotowych działań mieszkańców nad- i zaolziańskich miast i gmin. Za sprawą działaczy Solidarności Polsko-Czechosłowackiej już na przełomie lat 80. i 90. zaczęto myśleć o Śląsku Cieszyńskim jako o wymagającym obopólnej troski regionie, a więzi ze wspólnych protestów ekologicznych miały swoje bliższe i dalsze konsekwencje nie tylko na płaszczyźnie ekologii (m.in. w 1990 roku przyjęto formułę wspólnej Inicjatywy Ekologicznej, w ramach której działał Klub Ekologiczny w Ustroniu i Slezská ornitologická společnost/Śląskie Towarzystwo Ornitologiczne), ale przede wszystkim na polu życia kulturalnego.

Oficjalnie konieczność „kształtowania świadomości wspólnej odpowiedzialności za losy Śląska Cieszyńskiego” oraz „potrzebę działania na rzecz tworzenia warunków dobrego sąsiedztwa Polaków, Czechów i Słowaków” postulowano 17 lutego 1990 roku w Ustroniu w oświadczeniu wieńczącym spotkanie robocze cieszyńskiej opcji Solidarności Polsko-Czechosłowackiej z polskimi parlamentarzystami z regionu Podbeskidzia: senatorem RP Maciejem Krzanowskim i posłem Januszem Okrzesikiem oraz posłami do Czeskiej Rady Narodowej: Jaromírem Piskořem i Tadeuszem Wantułą. W oświadczeniu stwierdzono nadto, iż oficjalna (zatem już istniejąca) wymiana kulturalna „powinna być uzupełniona działaniami środowisk niezależnych, działaniami wolnymi od ideologicznych nacisków, prezentującymi dokonania różnorakich kręgów artystycznych”.

Oświadczenie (pełny tekst: „Głos Ziemi Cieszyńskiej” 1990, nr 8), nazwane przez Kazimierza Kaszpera „najważniejszym bodaj dokumentem epoki” (zob. „GZC” 1994, nr 29), miało swe realne konsekwencje w zakresie nowych, proponowanych przez cieszyńską opcję SPCz form polsko-czesko-słowackiej współpracy kulturalnej.

Jako zarzewie przedsięwzięć kulturalnych (zarówno cyklicznych jak i incydentalnych) poczytać należy zrodzony podczas lutowego spotkania zamysł organizowania dorocznego polsko-czesko-słowackiego Festiwalu Wzajemności obejmującego cały Śląsk Cieszyński w jego historycznych granicach. Projekt Festiwalu ambitny programowo (w zamierzeniach m.in. przegląd sztuk Václava Havla w teatrach prawo- i lewobrzeżnego Cieszyna, pokazy filmów polskich po zachodniej oraz czeskich i słowackich po wschodniej stronie Olzy, nadto koncerty grup muzycznych, wystawy sztuki czechosłowackiej, imprezy sportowe) i czasowo karkołomny (7-15 lipca 1990 roku) nie doczekał się wprawdzie realizacji ani w zamierzonym terminie, ani też w proponowanym kształcie, lecz pewne cenne pomysły, poddane wzbogacającej modyfikacji, zyskały byt samoistny – zamierzony skromny przegląd polskich, czeskich i słowackich inscenizacji sztuk Havla przerodził się w maju 1990 roku w Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Na Granicy”/Mezinárodní divadelní festival „Na hranici”, a planowane pokazy filmowe znalazły urzeczywistnienie w kwietniu 1999 roku, jako Przegląd Filmów Czeskich „Kino na Granicy”(aktualna nazwa: „Kino na Granicy/Hranici; Przegląd filmowy/Filmová přehlídka).

Lutowy zamysł wspólnego polsko-czesko-słowackiego spotkania w kulturze został jednakże w pewnym stopniu urzeczywistniony. W dniach od 12 do 16 września 1990 roku odbywał się bowiem w obu Cieszynach – polskim i Czeskim – Festiwal Solidarności Polsko-Czechosłowackiej, zespalający oba miasta w jeden wspólny kulturowo organizm, a ich mieszkańcom umożliwiający przekraczanie granicy bez zaproszenia (jego funkcje przejął bilet, zakupiony na daną festiwalową imprezę). Niewątpliwie za wzorzec Festiwalu Solidarności, którego celem prymarnym było rozpoznanie sąsiadujących kultur i weryfikacja negatywnych narodowych stereotypów, posłużył wrocławski Przegląd Czechosłowackiej Kultury Niezależnej z listopada 1989 roku. Stąd mocno wyeksponowany nurt muzyczny (m.in. koncert na cieszyńskim Rynku bardów opozycji: Jacka Kaczmarskiego i Jaromíra Nohavicy, występy formacji jazzowych oraz grup rockowych z obu krajów), także uobecnienie we Wrocławiu nieobecnego (prezentacja w Galerii Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie zarekwirowanych podówczas na przejściu granicznym przez czechosłowackie służby graniczne i celne obrazów artystów czeskich i słowackich, wywodzących się z kręgów opozycyjnych). Silna ekspozycja nurtu plastycznego (prócz wystawy „Zarekwirowano” sześć ekspozycji indywidualnych) miała w intencji organizatorów unaocznić obywatelskie i artystyczne pokrewieństwo plastyków trzech narodowości. Podczas Festiwalu przedstawiono również w czeskocieszyńskim kinie filmy polskie, w cieszyńskim – czeskie.

Festiwalowi towarzyszyły ponadto przedsięwzięcia pozaartystyczne: rozmowa rzeczników SPCz z ministrem Václavem Klausem (podczas której czeski polityk potwierdził wolę przywrócenia przez rząd czechosłowacki małego ruchu granicznego) oraz manifestacja protestacyjna na szczycie Czantorii w ostatnim dniu Festiwalu z udziałem członków SPCz, polskich parlamentarzystów (m.in. Adama Michnika), niedawnych dysydentów czeskich i słowackich (m.in. Petra Uhla), reprezentantów Ambasady RP w Pradze oraz przedstawicieli Rady Polaków w Republice Czeskiej skierowana przeciwko ostatniej „żelaznej kurtynie” w Europie. Do czeskiego schroniska Polacy ostentacyjnie przybyli bez paszportów. „Specjalnie nie wziąłem paszportu i naruszyłem prawo – powiedział Michnik – bo jest moim zwyczajem naruszać każde prawo, które jest absurdem” (zob. „Kronika” 1990, nr 38).

Gertruda Chowaniokova, Jolanta Dygoś, Marian Dembiniok, Jerzy Herma, Julian Golak, Paweł Skrzywanek;

Foto: Zbiory prywatne M. Dembiniok

Festiwal dowiódł zatem, że cieszyńska opcja Solidarności Polsko-Czechosłowackiej także w nowej rzeczywistości polityczno-społecznej miała ambicje modelowania decyzji polityków na szczeblu ministerialnym, wysuwała kategoryczne żądania przywrócenia małego ruchu granicznego, likwidacji barier prawno-administracyjnych we wzajemnym ruchu turystycznym oraz propozycję szybkiego i radykalnego zwiększenia ilości przejść granicznych miedzy RP a CSRF. Jako bezpośredni partner SPCz uczestniczył w powyższych działaniach cieszyński wariant Občanského fora (Forum Obywatelskiego) – powstałego w Pradze 19 listopada 1989 roku ruchu skupiającego organizacje opozycyjne i głoszącego program demokratyzacji życia kulturalnego. (W tym miejscu należy nadmienić, iż aktualnie, zgodnie ze statutem SPCzS, członkami Oddziału Regionalnego w Cieszynie są także Czesi).

Podpisanie, a następnie urzeczywistnienie umowy o bezwizowym ruchu pomiędzy CSRF a RP (maj 1991 roku) oraz zawarcie stosownych umów międzyrządowych (wrzesień, październik 1991 roku) podważyło sens kontynuowania Festiwalu Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Część spraw, którym Festiwal miał służyć, uległa dezaktualizacji, szczelna bariera izolacji pękła. Kultura uwolniona w pewnej mierze od politycznych konotacji mogła przemówić sama, a nie tylko ustami twórców kontestujących.

Waga przywołanego Festiwalu Solidarności Polsko-Czechosłowackiej wydaje się nie do przecenienia. Stał się on bowiem poprzez swą transgraniczność, interdyscyplinarność zaczątkiem wielu kulturalnych inicjatyw w miastach granicznych, uzmysłowił, że Cieszyn „może stać się (...) miastem spotkań dwóch kultur, dwóch narodów, dwóch państw” (takim postrzegał miasto nad Olzą już jesienią 1990 roku Adam Michnik; zob. ”GZC” 1990, nr 38).

Festiwal Solidarności Polsko-Czechosłowackiej miał jednakże charakter jednorazowy, do inicjatyw cyklicznych przynależą natomiast spełniające funkcję integrującą festiwale: teatralny i filmowy.

Pierwszy z wymienionych – Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Na Granicy”/Mezinarodní divadelní festival „Na hranici”, dzisiaj Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Bez Granic”/Mezinarodní divadelní festival „Bez Hranic”), prócz oczywistych konotacji politycznych (zespolenie poprzez metaforyczne złamanie szlabanów granicznych Cieszyna i Czeskiego Cieszyna w jeden miejski organizm; nadanie biletowi teatralnemu w roku 1990 rangi wymaganego przez władze czechosłowackie zaproszenia) miał (i ma nadal) stanowić w aspekcie artystycznym prezentację najlepszych, najciekawszych i najbardziej reprezentatywnych zjawisk teatralnych trzech środkowoeuropejskich kultur: polskiej, czeskiej i słowackiej, a od końca lat 90. także węgierskiej. Na festiwalu oprócz spektakli z państw Grupy Wyszehradzkiej pojawiały się nadto przedstawienia wraz z artystami z innych krajów (Austria, Ukraina, Niemcy, USA).

Podstawowym kryterium doboru spektakli była i jest ich jakość. Pozostałymi stają się kryteria: reprezentatywności i „graniczności”. Kierowanie się tym ostatnim owocuje znaczącą obecnością na festiwalu grup alternatywnych, zwracających się w stronę publicystyki politycznej, społecznej, bądź antropologii. Specyfika polsko-czeskiego pogranicza w Cieszyńskiem uwiarygodnia nadto obecność na festiwalu zespołów znanych ze wspólnych czesko-polskich i słowacko- polskich przedsięwzięć teatralnych, uzasadnia pojawienie się grup międzynarodowych, scen działających na emigracji, teatrów enklaw kulturowych. Bez względu na zastosowane kryterium doboru organizatorzy (partnerami SPCzS w tym przypadku są, bądź były: Cieszyński Ośrodek Kultury Dom Narodowy, Kulturní a společenské středisko „Střelnice”, Těšínské divadlo, Teatr im. A. Mickiewicza, Uniwersytet śląski – Filia w Cieszynie, Člověk na hranici,) starali i starają się nadal zapraszać do obu Cieszynów spektakle ambitne, nierzadko trudne, kontrowersyjne, będące przyczynkami do wiedzy o nas samych i o naszej rzeczywistości. Prezentacjom przedstawień, zarówno konkursowym (od 1993 roku najlepszemu spektaklowi przyznawana jest nagroda „Złamany Szlaban”, w latach 1993-2000 przez złożone z profesjonalistów polsko-czesko-słowackie jury, a od roku 2011 przez festiwalową publiczność), jak i granym poza konkursem – towarzyszyły konferencje naukowe, organizowane przez Oddział Regionalny SPCzS i Filię Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie („Problemy współczesnego teatru”, 1992; „Teatr bez granic”, 1997; „Teatry narodowe-tradycja i współczesność”, 2001), Oddział Regionalny i Akademię Techniczno-Humanistyczną w Bielsku- Białej („Wielokulturowość pogranicza”, 2004). Także – seminaria teatrologiczne (m.in. „Teatr a polityka, polityka teatru”, 2006), debaty z aktywnym udziałem festiwalowej publiczności (m.in. „Nowy dramat w Europie Środkowej”, 2011). W roku 2012 zainaugurowano w ramach projektu „Inspiracje Havlowskie/Inspirace Havlem” cykl paneli dyskusyjnych „Dialogi Havlowskie/Havlovské dialogy” (m.in. „Paradoks wolności”/Paradox Svobody”, 2014).

Organizatorzy Festiwalu Teatralnego; Dagmara Černochová, Jerzy Herma, Jitka Kiková, Adam Cieślar, Regina Bandarewicz, Zbigniew Tanenberg, Gertruda Chowaniokova, Marian Dembiniok, Bogusław Haręża, Petra Rypieniova, Vladka Nováková Andrzej Łyżbicki, Jolanta Wozimko, Renáta Křivánková;
Foto: Zbiory pryw. M. Dembiniok

Wśród imprez towarzyszących scenicznym prezentacjom wymienienia wymagają prestiżowe wystawy sztuk plastycznych, koncerty, projekcje filmowe, warsztaty, czytania sztuk, „pociąg teatralny” organizowany we współpracy z festiwalem Dream Factory w Ostrawie itp. Walor poznawczy Festiwalu Teatralnego „Na Granicy”/”Bez Granic” w zakresie różnych dyscyplin artystycznych sąsiadujących narodów jest zatem nie do przecenienia.

O randze festiwalu świadczyła i świadczy obecność na nim polityków. 9 października 1999 roku podczas jubileuszowej X edycji doszło do osobistego spotkania ministrów kultury Polski – Andrzeja Zakrzewskiego, Czech – Pavla Dostala i Slowacji – Milana Kňážko. Wymienieni przedstawili plany związane z utworzeniem Funduszu Kultury Grupy Wyszehradzkiej, a polski minister kultury oficjalnie uznał Festiwal Teatralny „Na Granicy” za „naszą [polsko-czesko-słowacką – M.P.] przepustkę do wspólnej Europy wolnych narodów”. Nad festiwalem honorowe patronaty sprawowali ministrowie kultury, ambasadorowie, konsulowie, a także narodowe centra kultury z poszczególnych krajów. Festiwal zyskiwał i zyskuje finansowe wsparcie z samorządowych, krajowych i międzynarodowych funduszy.

Druga inicjatywa Regionalnego Oddziału SPCzS – przegląd filmowy „Kino na Granicy” poprzez dobór repertuaru niewolna była u swego zarania od społecznych (a także politycznych) kontekstów, zwłaszcza jego pierwsza edycja przebiegająca pod hasłem: ”Kino czeskie lat 60.” Już wówczas ukształtował się pewien obowiązujący podczas kolejnych przeglądów schemat: pierwszej części nadano charakter retrospektywny, druga stanowiła prezentację najnowszych osiągnięć filmowych kinematografii czeskiej (od 2001 roku także słowackiej). Część retrospektywna miała i utrzymuje nadal charakter monograficzny. Reżyser prezentowanych filmów jest zarazem gościem przeglądu. Projekcje odbywają się do dzisiaj w cieszyńskim Kinie „Piast”, od 2002 roku także w Kinie „Central” w Czeskim Cieszynie (tym samym impreza stała się międzynarodowa). Przegląd filmowy, podobnie jak i festiwal teatralny, obudowany jest licznymi imprezami towarzyszącymi: prelekcjami, sesjami naukowymi (np. „Kino Agnieszki Holland a tożsamość kultury europejskiej”, Czeski Cieszyn 2004), koncertami, wystawami, także atrakcjami kulinarnymi. W latach 2009, 2010, 2011, 2013 kapituła nominowała Przegląd Filmowy Kino na Granicy do Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej w kategorii "Międzynarodowe Wydarzenie Filmowe". „Kino na Granicy” otrzymało ją w roku 2013.

Prócz tak spektakularnych przedsięwzięć jak wzmiankowane festiwale, działacze SPCzS realizowali również przedsięwzięcia skromniejszej natury znajdując oparcie w powołanym w listopadzie 1991 r. w Cieszynie Biurze Fundacji SPCz, przemianowanym po I Walnym Zjeździe na Placówkę Fundacji SPCzS. Biuro i placówkę przy ulicy Szerokiej prowadził Marian Dembiniok, a jej działania finansowała wspomniana Fundacja, której prezesem był Jarosław Szostakowski. W czasie krótkiej, bo tylko 30-miesięcznej działalności placówki, udało się podjąć i zrealizować kilka ciekawych inicjatyw. Przy ulicy Szerokiej wielokrotnie spotykali się ekolodzy z obu stron granicy. To tam właśnie zrodził się pomysł powołania sekcji ekologicznej SPCzS. Ostatecznie przyjęto formułę Inicjatywy Ekologicznej, w ramach której działał Klub Ekologiczny w Ustroniu (Zbigniew Białas, Eugeniusz Zielonka), SPCzS (Janusz Okrzesik), Slezská ornitologická společnost (Krista Afengova, Kurt Rusek) oraz osoby prywatne (Petr Grendziok, Jan Cymorek). Za ważną uznano współpracę z polskimi i czeskimi esperantystami, częściowo dofinansowując ich comiesięczne spotkania poświęcone wzajemnemu poznawaniu kultury, sztuki i historii. Zwieńczeniem tego eksperymentu była nauka języka esperanto dzieci z terenów byłej Jugosławii przebywających w sanatoriach Ustronia. Zajęcia prowadził Zdzisław Glajcar. Jedną z ważniejszych aktywności placówki było zainicjowanie, organizacja i przeprowadzenie badań etnograficznych, koncentrujących się wokół tematu „Krzyże i kaplice przydrożne Śląska Cieszyńskiego". Po nawiązaniu kontaktu z Katedrą Etnografii Uniwersytetu Wrocławskiego (Małgorzata Michalska) i wykonaniu kart do badań terenowych, 2 września 1992 roku pierwsza grupa studentów podjęła badania północnej części Zaolzia. W czerwcu roku 1993 kolejne badania objęły część południową. Materiały z badań uzupełniły archiwa Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Biuro przy Szerokiej było również miejscem spotkań z konsulami Janem Jacką i Jiřím Kropaczem. Tam też omawiano możliwość realizacji idei spotkania w Cieszynie ministrów kultury i spraw zagranicznych Polski, Czech i Słowacji. Głównym zadaniem placówki była jednak koordynacja działań związanych z organizacją Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego NA GRANICY, tym bardziej, że obok Ministerstwa Kultury, Fundacja SPCzS była głównym sponsorem imprezy. W poczynania te byli zaangażowani działacze ze strony polskiej (Mirosława Pindór, Marek Gaj, Janusz Legoń, Jerzy Herma, Jerzy Kronhold) oraz czeskiej (Gertruda Chowaniokova, Roman Rozbrój, Ladislav Sliva). Placówka w sposób naturalny stała się miejscem spotkań członków SPCzS z Bielska (Janusz Okrzesik, Stanisław Polaczek, Marek Szafrański, Piotr Szwarc i inni) oraz Cieszyna (Jolanta Dygoś, Jerzy Herma, Jerzy Kronhold, Arkadiusz Miodoński i inni). Tutaj też zrodził się pomysł powołania oddziału regionalnego, którego podmiotowość usprawniłaby dalsze działania a szczególnie te związane z organizacją Festiwalu NA GRANICY. Tak więc 11 września 1992 roku doszło do kilkakrotnie przekładanego ogólnego zebrania, na którym powołano na rzecznika oddziału Bielsko-Cieszyn Andrzeja Grajewskiego. Jego zastępcą został Marian Dembiniok, a sekretarzem Jolanta Dygoś. Trudności finansowe Fundacji w pozyskaniu pieniędzy na działania demokratyczne na granicy polsko-czesko-słowackiej doprowadziły do likwidacji cieszyńskiej placówki. Ostatnie sprawozdanie obejmuje dane za kwiecień 1994 roku. Zanim do tego doszło, udało się jeszcze zorganizować w Polskim Ośrodku Kultury w Pradze wystawę znakomitej polskiej graficzki Jadwigi Smykowskiej, a w Cieszynie wesprzeć wystawę Daniela Balabána. Na zaproszenie placówki Cieszyn zdążył jeszcze odwiedzić i spotkać się z mieszkańcami Leszek Mazan.

Jerzy Herma, Regina Bandarewicz, Marian Dembiniok, Jolanta Dygoś, Jerzy Kronhold;

Foto: Zbiory pryw. M. Dembiniok

Na przestrzeni lat zmieniały się priorytety, cele i zadania Regionalnego Oddziału SPCzS. Jeden cel pozostał wszak niezmienny – przełamywanie, m.in. za sprawą teatru, filmu i sztuk pokrewnych, „przejawów zamkniętego myślenia”, rozumianego jako uporczywe trzymanie się stereotypów bez konfrontacji utrwalonych konstruktów myślowych z rzeczywistością.

Zasługi Oddziału Regionalnego w Cieszynie zostały dostrzeżone przez czynniki państwowe. W 1999 roku Oddział otrzymał dyplom za udział w Konkursie „Pro publico bono” oraz dwukrotnie dyplomy przyznawane w ramach odbywającego się pod patronatem Ministerstwa Kultury i Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu Ogólnopolskiego Konkursu „Bliżej Teatru” (1994 – „Dyplom za szczególne osiągnięcia w rozwijaniu uczestnictwa i edukacji teatralnej w roku 1993”, 2002 – „Dyplom za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury teatralnej”.)

dr hab. Mirosława Pindór

Przyznano również odznaczenia indywidualne członkom Oddziału. Rzecznika regionalnego Oddziału Mariana Dembinioka uhonorowano w maju 2001 roku (podczas XII Festiwalu Teatralnego „Na Granicy”) Medalem „Artis Bohemia Amicis”(„Przyjaciel Kultury Czeskiej”), przyznawanym przez Ministra Kultury Republiki Czeskiej za „szerzenie dobrego imienia czeskiej kultury”. W roku 2004 Regina Bandarewicz i Marian Dembiniok zostali odznaczeni Medalem Honorowym Ministerstwa Kultury Republiki Czeskiej „za zasługi w rozwoju współpracy kulturalnej polsko-czeskiej”. Złotym Krzyżem Zasługi Prezydent RP uhonorował M. Dembinioka (1997), Jerzego Kronholda (2004) i Jolantę Dygoś (2008), Srebrnym Krzyżem Zasługi – Jerzego Hermę (2004), Krzyżem Kawalerskim Gertrudę Chowaniokovą (2008). Kilku członków Oddziału zostało także wyróżnionych w roku 1999 przez Ministra Kultury i Sztuki RP odznakami Zasłużony Działacz Kultury (Regina Bandarewicz, Henryka Jałowiec, Mirosława Pindór). Przyznane odznaczenia i wyróżnienia świadczą, iż działalność Regionalnego Oddziału SPCzS w Cieszynie jest zauważana i doceniania przez rządy obu państw: Rzeczpospolitej Polskiej i Republiki Czeskiej.